1ο Δημοτικό σχολείο Αμαρουσίου : Ένα ιστορικό σχολείο στο Μαρούσι μας

Η ίδρυση και ανέγερση του Σχολικού Συγκροτήματος Αμαρουσίου «εντάσσεται σε ένα ευρύτερο κυβερνητικό πρόγραμμα ενίσχυσης της Παιδείας, στο πλαίσιο της τρίτης κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου(1928-1932), στο οποίο περιλαμβανόταν η κατασκευή χιλιάδων σχολικών κτιρίων».  Στο πλαίσιο αυτό, το Μάρτιο του 1929, ο Κωνσταντίνος Γόντικας, ο τότε υπουργός Παιδείας, «εισηγήθηκε νομοσχέδιο  «Περί ανεγέρσεως σχολικών κτιρίων καθ’ άπαν το κράτος».

Κατόπιν προτροπών του παλαιού Δ/ντή του σχολείου μας Ευάγγελου Δούση, ο οποίος κατάφερε να πείσει τους Κοινοτικούς Συμβούλους και τον τότε Πρόεδρο της Κοινότητας Αμαρουσίου Δημήτριο Μόσχα για την αναγκαιότητα ανέγερσης νέων διδακτηρίων, η Κοινότητα Αμαρουσίου «εκινήθη δραστηρίως». Μέχρι τότε τις ανάγκες φοίτησης των μαθητών της στοιχειώδους εκπαίδευσης του Αμαρουσίου κάλυπταν δύο δημοτικά σχολεία: το ένα εξ΄ αυτών, ήταν το ανεγερθέν το 1870, νεοκλασικό κτίριο της οδού Βασιλίσσης Σοφίας, το μετέπειτα  Δημαρχείο της Κοινότητας Αμαρουσίου και σήμερα πια Ολυμπιακή Δημοτική Βιβλιοθήκη Σπύρος Λούης ή Διεθνές Ολυμπιακό Μουσείο Κεραμικής Γλυπτικής Δήμου Αμαρουσίου. Το εν λόγω κτίριο λειτούργησε ως Δημοτικό Σχολείο από το 1871 μέχρι την ανέγερση του σχολείου μας, αλλά και κατά την περίοδο της κατοχής.

H Κοινότητα Αμαρουσίου άρχισε να αναζητά οικόπεδα κατάλληλα για την ανέγερση των νέων διδακτηρίων, γιατί «κατά την ισχύουσαν [?] νομοθεσίαν οι Δήμοι και αι Κοινότητες [ήταν υποχρεωμένες] να προσφέρουν δωρεάν εις το Δημόσιον το οικόπεδον διά την ανέγερσιν διδακτηρίων ως και ορισμένον χρηματικόν ποσόν εκ της δαπάνης ανοικοδομήσεως αυτών». Κατέληξε στο οικόπεδο που σήμερα βρίσκεται το σχολικό συγκρότημα του 1^ου Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου Αμαρουσίου, το οποίο ανήκε στη Μονή Ασωμάτων Πετράκη που ζητούσε για την παραχώρησή του 1.000.000 δραχμές. Φυσικά, το ποσό αυτό σε καμιά περίπτωση δεν το διέθετε η Κοινότητα Αμαρουσίου. Τότε, ο πρόεδρός της Δημήτριος Μόσχας και ο στρατηγός Ηλίας Διάμεσης επισκέφτηκαν τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο Παπαδόπουλο και «κατόπιν συστάσεως αμφοτέρων τούτων» το Ηγουμενοσυμβούλιο της Μονής Πετράκη, το οποίο συμφώνησε στην πώληση του ανωτέρω οικοπέδου αντί του ποσού των 300.000 δραχμών.

Εκτός του ανωτέρου ποσού, η Κοινότητα είχε να επιλύσει και το ζήτημα της χρηματικής συμμετοχής της στην ανέγερση των διδακτηρίων, όπως απαίτησε  ο τότε Υπουργός Παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου, κατά την επίσκεψή του στο Μαρούσι, για να εγκρίνει την αγορά του οικοπέδου. Απείλησε δε, σύμφωνα με τον Ανδρέα Ζαγκλή, με ματαίωση της ανέγερσης των διδακτηρίων, αν η Κοινότητα αδυνατούσε να έχει  χρηματική συμμετοχή στην ανέγερσή τους. Γνωρίζοντας, ωστόσο, ότι η μικρή και χρεωμένη Κοινότητα Αμαρουσίου δεν είχε την οικονομική δυνατότητα, «πρότεινε την υποθήκευσιν των ακινήτων της […] προσφερθείς μάλιστα να βοηθήση αυτήν εις την εξεύρεσιν του σχετικού ενυπόθηκου δανείου» Πράγματι, υποθηκεύτηκαν τα μόνα ακίνητα που διέθετε η Κοινότητα – τα δύο παλαιά Δημοτικά κι έτσι εγκρίθηκε δάνειο 1.000.000 δραχμών από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων για την ανέγερση των διδακτηρίων.

Το Υπουργείο Παιδείας – μετά την αναδιοργάνωση το 1930, από τον Γεώργιο Παπανδρέου, του «Γραφείου Μελετών» του Αρχιτεκτονικού Τμήματός του ανέθεσε τη σχεδίαση του σχολικού συγκροτήματος Αμαρουσίου στον Πάτροκλο Καραντινό, έναν από τους αντιπροσωπευτικότερους αρχιτέκτονες της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής του 20ου αιώνα.

Ο Πάτροκλος Καραντινός, στο πλαίσιο του προγράμματος σχολικής αρχιτεκτονικής – του οποίου υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής συμμετέχοντας στην ομάδα μελέτης του υπουργείου από το 1930 ως το 1938 –  εκπόνησε «40 περίπου μελέτες, κατά μεγάλο ποσοστό πραγματοποιημένες .Τα σχολεία του ξεχωρίζουν για την ποικιλία των λύσεων και τον πλούτο της μορφοπλαστικής τους σύνταξης». Σχεδίασε το Σχολικό Συγκρότημα Αμαρουσίου το 1932. «Ήταν το μεγαλύτερο από άποψη διαστάσεων έργο του στο πλαίσιο του υπουργικού προγράμματος. Αποτελούνταν από οκτατάξιο γυμνάσιο, δυο εξατάξια δημοτικά σχολεία σε ένα ενιαίο κτίριο μορφής Γ και από ένα τρίτο τμήμα που περιλαμβάνε υπόστεγο γυμναστικής με αποδυτήρια και λουτρά, καθώς και αίθουσα τελετών. Η τυπολογία του συνόλου [ήταν] αρκετά συμβατική: τα 3 κτίρια διανέμονταν στις 3 πλευρές ενός κεντρικού χώρου με αθλητικές εγκαταστάσεις».

Η ανέγερση του σχολικού συγκροτήματος Αμαρουσίου θα πρέπει, όπως προκύπτει από τη χρονολόγηση που φέρουν τα σχέδια του Καραντινού, να άρχισε το 1932. Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πόσο διήρκησε. Από προφορική μαρτυρία παλαιού μαθητή, το 1935 το σχολείο μας λειτουργούσε.  Μια φωτογραφία διασώζει τα εγκαίνια του συγκροτήματος από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Γεώργιο Παπανδρέου, παρουσία του Δημητρίου Μόσχα, τα οποία έγιναν το 1932, προφανώς κατά την έναρξη ανέγερσης. Η νότια πτέρυγα του συγκροτήματος, αυτή των δημοτικών σχολείων, στέγασε το 1^ο και το 2^ο Δημοτικό Σχολείο Αμαρουσίου. Η συστέγαση των δύο εξατάξιων σχολείων, διήρκησε ως το 1995, έτος που καταργήθηκε οριστικά το 2^ο Δημοτικό Αμαρουσίου, για να παραμείνει μόνο το 1^ο Δημοτικό, ως δωδεκαθέσιο πια. Εν τω μεταξύ, το σχολικό έτος 1956-1957, στεγάστηκε και το 3^ο Δημοτικό Σχολείο Αμαρουσίου, πριν μεταφερθεί εκεί που βρίσκεται σήμερα. Τέλος, για μια δεκαετία (1980-1990), στις αίθουσες του σχολείου μας συστεγάστηκε και το 14^ο Δημοτικό Σχολείο Αμαρουσίου, το οποίο από το 1990 έχει οριστικά καταργηθεί.

Κατά τη διάρκεια της κατοχής, το σχολικό συγκρότημα Αμαρουσίου – σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες – επιτάσσεται από Γερμανούς και Ιταλούς και μετατρέπεται σε δύο νοσοκομεία  για τους άνδρες των δυνάμεων κατοχής. Το Γυμνάσιο – σημερινό Λύκειο ? για τους Γερμανούς, το Δημοτικό, για τους Ιταλούς.Ωστόσο, όπως προκύπτει από το αρχείο μας, το σχολείο συνεχίζει να λειτουργεί ως θεσμός στη διάρκεια της κατοχής, έχοντας μεταφέρει όλες τις λειτουργίες του εκεί που ήταν και πριν στο Παλαιό Δημαρχείο Αμαρουσίου και σε παρακείμενο κτίριο της Πλατείας Ηρώων.

Η γενικότερη ανάπτυξη του Αμαρουσίου – η μετατροπή του σε έναν μεγάλο Δήμο – και η συνακόλουθη αύξηση του μαθητικού του πληθυσμού, επέφερε αλλαγές στο σχολικό συγκρότημα. Η σημαντικότερη αλλαγή συνέβη στην παλιά μονώροφη κατασκευή που στέγαζε το υπόστεγο γυμναστικής, τα αποδυτήρια και τα λουτρά. Το γυμναστήριο κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του ’70 και στη θέση του αναγέρθηκε το 1^ο Γυμνάσιο Αμαρουσίου. Προσθήκες έγιναν και στο βόρειο τμήμα του συγκροτήματος, στο κτίριο που στεγάζει σήμερα το 1^ο Λύκειο Αμαρουσίου. Τέλος, στην ανατολική πλευρά του συγκροτήματος και παράλληλα με την ανατολική πτέρυγα του 1^ου Δημοτικού, χτίστηκε το σημερινό 2^ο νηπιαγωγείο Αμαρουσίου.

Περνώντας στη νότια πτέρυγα του σχολικού συγκροτήματος Αμαρουσίου, στην πτέρυγα που στεγάζεται το σχολείο μας, η αίσθηση που σχηματίζει κανείς στην προσπάθειά του εξακριβώσει τις μετατροπές που συντελέστηκαν στο κτίριο κατά τη διάρκεια της ογδοντατετράχρονης μέχρι σήμερα λειτουργίας του είναι αυτή ενός κτιριακού παλίμψηστου πάνω στο οποίο «τα χρόνια, οι άνθρωποι και η ζωή», όπως θα έλεγε κι ο Ελίας Έρενμπουργκ, άφησαν το αποτύπωμά τους. Μολονότι η πτέρυγα του 1^ου Δημοτικού Αμαρουσίου «δείχνει να είναι εκείνη που δέχτηκε τις λιγότερες επεμβάσεις» αυτές κάθε άλλο παρά αμελητέες θα μπορούσαν να θεωρηθούν. Μια ιδιαίτερα σημαντική μετατροπή είναι το κλείσιμο του ημιυπαίθριου χώρου στο ισόγειο της ανατολικής πτέρυγας του σχολείου μας, που έγινε εσωτερικός διάδρομος.

Ο σεισμός του Σεπτέμβρη του 1999 πλήγωσε σοβαρά το σχολείο μας. Το σχολείο παρέμεινε κλειστό για ένα χρόνο – οι μαθητές του φιλοξενήθηκαν στο Αμαλίειο Οικοτροφείο Θηλέων – και ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων προέβη σε εκτεταμένες εργασίες αποκατάστασης του σοβαρά πληγέντος κτιρίου.

Το 2004, για τις ανάγκες φιλοξενίας μαθητών-εθελοντών από Βαλκανικές χώρες, στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά και για λόγους ασφάλειας των μαθητών εξαιτίας της καταπόνησης του κτιρίου από το σεισμό του 1999, οι μέχρι τότε υπόγειες τουαλέτες, που βρίσκονταν στο νότιο άκρο της ανατολικής πτέρυγας, έκλεισαν και αντικαταστάθηκαν από τις σημερινές υπέργειες.

Το 2014, μετά από τη διαπίστωση μιας ανεπαίσθητης, σχεδόν, ρωγμάτωσης στην οροφή του κτιρίου, αφού πρώτα εξετάστηκε σχολαστικά η στατικότητα του κτιρίου με τομές που διενεργήθηκαν σε διάφορα σημεία του, ο Δήμος μας, διαθέτοντας το απαραίτητο κονδύλιο, αντικατέστησε την παλιά μόνωση της ταράτσας με νέα.

ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Το 1^ο Δημοτικό Σχολείο Αμαρουσίου διαθέτει το πλουσιότερο, από κάθε άλλο, αρχείο δημοτικού σχολείου του Αμαρουσίου. Με πρώτη εγγραφή μαθητή την 1^η Σεπτεμβρίου 1919 καλύπτει ένα διάστημα  97 ετών, σχεδόν ενός αιώνα. Διαθέτει τα αρχεία του 1^ου, 2^ου και 14^ου Δημοτικού Σχολείου Αμαρουσίου. Περιλαμβάνοντας Βιβλία Πιστοποιητικών Σπουδής, Γενικούς Ελέγχους, Βιβλία Μητρώου και Προόδου Μαθητών, Πρωτόκολλα Αλληλογραφίας κ.α, διασώζει το μαθητικό πληθυσμό της στοιχειώδους εκπαίδευσης μεγάλου μέρους της μαρουσιώτικης κοινωνίας. Από τη μελέτη του θα μπορούσαν να εξαχθούν πολύτιμα συμπεράσματα τόσο για την Ιστορία της εκπαίδευσής μας όσο και την ανθρωπογεωγραφία της κοινωνίας του Αμαρουσίου (ονόματα, επαγγέλματα γονέων κ.α). Ένα αρχείο σαν αυτό απαιτείται να τύχει μιας συντήρησης, από ειδικό συντηρητή χειρογράφων. Ένας Δήμος δεν είναι τίποτα χωρίς την Ιστορία του. Και ένα μέρος της Ιστορίας του Δήμου μας διασώζεται στο αρχείο του 1^ου Δημοτικού Σχολείου Αμαρουσίου.

ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP